Ажнабий тилдан олинган “телефон” сузи овозни узок масофага узатиш маъносини билдиради. Авваллари бу максадга мулжалланган асбоблар булмаган. Кейинчалик илимнинг ривожланиши натижасида овоз узатиш асбоблари ихтиро килинди ва улардан бошкалар катори мусулмонлар хам фойдалана бошладилар. Телефон алокаси ва техникаси ривожлана бориб, бу сохада мисли курилмаган таракиётга эришилди. Охири келиб бизда “уяли телефон” деб номланаётган, бошка халкларда “чунтак телефони”, “кӯл телефони”, “харакатланувчи телефон” каби турли номлар билан аталаётган телефон тури кенг таркалди. Хозирга келиб, мослама нафакат овозни узок масофага узатиш воситаси, балки сурат ва видеотасвирга тушуриш, уларни бошкаларга юбориш, овоз ёзиш,киска мактублар (смс) юбориш, интернетга кириш каби бир канча ишларни амалга ошириш воситасига айланиб колди.
Албатта, бу нарсаларни тартибга солиш, телефон оркали буладиган алокаларни меъёри ва одобларини баён килиш зарурати тугилди. Аммо бу иш билан деярли хеч бир одам ёки гурух жиддий шугулланмаётир. Муаммолар эса борган сари купайиб бормокда.
Фойдали нарсаларнинг узига яраша зиён тарафи хам булганидек, уяли алока воситасининг хам манфаатли ва зарарли тарафлари бор. Агар уни манфаат йулида ишлатиб, зарарли тарафларидан сакланилмаса, неъматга нисбатан ношукрлик булади, киши узининг дунёси учун хам, охирати учун хам зиёнга ишлайди.
…Бир одамнинг маросимидамиз. Туйга келганлар учун кенг жойга дастурхон тузалган. Биз утирган чорпоя атрофини куп сонли телефончилар ураб олиб, сурат олишни ва овоз ёзишни бошлаб юборган. Бошка мехмонлар тусилиб колганлари сабабли, тик туриб, буйин чузишмокда ёки “телефончилар”ни “Утир-утир”, деб тартибга чакирмокда. “Телефончилар” эса бунга парво хам килмай, уз фаолиятларини давом эттириш, бир-бирларини итариш-туртиш билан оворалар. Уларнинг фикри-зикри – беодоблик билан ёзган нарсаларини телефон оркали тезрок бошкаларга юбориб, шухрат козониш, мактаниш…
Мусулмон мехмонларга шу иш муносибми? Йук! Бу иш мехмонларга мутлако мкносиб емас. Мехмон деган одам узи учун курсатилган жойда одоб билан утириши лозим. Изн сурамасдан, бировни суратга олмаслиги ва овозини ёзмаслиги керак. Энг асосийси, бошка мехмонларни безовта килмаслик лозим.
…Кимдир аёллар хаммомидан сурат олиб, телефонда хаммага таркатиб юборибди. Хиёнаткорона сурати туширилган аёллардан бировнинг оиласи бузилибди, яна бири шармандаликдан купчиликка аралаша олмай колибди…
Шу иш мусулмон инсонга туғри келадими? Йук! Бу иш мусулмон инсонга мутлақо тугри келмайди. Мусулмон инсон бошка инсонларни, хусусан, аёлларни яширинча суратга олмайди. Ҳатто бировни узига билдириб булса-да, рухсатсиз суратга туширмайди. Мусулмон инсон аёл кишини яширинча (ошкора хам) суратга олиш у ёкда турсин, кучада тасодифан кузи тушиб колса, назарини бошка тарафга каратиши шарт.
…Бир одам эрталаб ишга кетаётса, йулда фалокат содир булиб, бир кичик автоулов каттасининг остига кириб кетибди. Буни томоша килиб турган одамларни куриб тухтабди, суратга олибди. Сунгра узича хамкасбларига нодир суратни курсатиб, мактанишни режалаштириб, ишхонасига кирса, у ердагилар бошкалар томонидан узларининг қӯл телефонларига аллақачон юбориб булинган мазкур халокатни томоша килиб утиришганмиш…
Шу иш мусулмон инсонга туғри келадими? Йук! Бу иш мусулмон инсонга мутлақо туғри келмайди. Мусулмон киши бошқа инсонларнинг мусибатга учраганини курганда, дархол уша вазиятда уқилиши керак булган дуони килади. Мусибатга учраганларга ёрдам беришга шошилади узини ва бошкаларни бунга ухшаш холатлардан саклашини Аллох таолодан сураб илтижо килади.
…Интернетдаги савол-жавоб сахифаларга “Агар бир киши аёлига уяли алока воситасидаги хат (смс) оркали талок берса талок тушадими?” деган маънодаги саволлар тез-тез келадиган булиб колди… Оиласидан узокдаги эр учун уяли телефон оила аъзоларини, хусусан, хотинини якинлаштириб турадиган восита булиши керак эди. Аммо бу неъматнинг кадрига етмаган эр яхшиликдан юз угириб, ёмонликка юз тутибди ва хотинини уяли телефон оркали талок килибди.
“…Ёш-ёш болалардан купчилигининг кулида хам уяли телефон”, дея шикоят килди бир танишим. Уларнинг укиб таълим олиш урнига телефон уйнаб, унда турли бехаё сурат ва сахналарни томоша килишларига кандай чидаш мумкин?! Мактаб болаларига уяли телефонни ман килиш хакида гап-сузлар юрибди… Болаларни, ёшларни илм олишдан, хакикий маърифатли ва маданиятли булишдан бошка тарафга бураётган нарсалар ичида уяли телефоннинг хам борлиги нихоятда ачинарли холдир!
Юкорида зикр килинганига ухшаш афсусланарли холатлар анчагина бор. Буларни туғрилашимиз керак. Бу каби муаммоларни хал этишда ман килиш, такиклаш каби мажбурий чоралар кисман ва вактинча фойдали булишини яхши англашимиз лозим. Ман килиш ва такиклашлар аввало четлаб утиладиган нарсалар, колаверса, улар йук булиши билан купчилик яна ман килган нарсага узини уриши турган гап.
Бу муаммони хал килиш учун асосан, одоб-ахлокни, таълим-тарбияни йулга куйишимиз керак. Тарбияли ва одобли инсон хар кандай холатда хам гунох ва беодобликни узига эп курмайди. Иймон ва ахлоки каерда ва качон булса хам, кандай холатда булса хам, уни факат яхшиликка чорлайди. Агар одамларимизнинг ахлокий тарбиясини яхшилаб йулга куйсак, улар барча сохалардаги каби, уяли алока сохасида хам факат яхшиликка амал килиб, барча ёмонликлардан четда булишади.

Узун тумани “Домла Муҳаммадий”
ж/м имом хатиби: Қодиров Саъдулло

ОСТАВЬТЕ ОТВЕТ

Please enter your comment!
Please enter your name here