Ёшлик одобларидан бири (келажакка умид билан қараш ва етук инсон булиш учун ҳаракат килишдир).
Ҳар бир йигит-киз келажаги хакида тула ва мукаммал тушунчага эга булиши хамда хаётдан кузлаган максадини аник белгилаб олиши керак. Албатта, аник ва равшан максадга эга булиш химматни оширади хамда уз эгасини олий макомларга эришишга чорлайди. Шу омиллар туфайли ёшлар Аллох таолонинг ёрдами ила узлари, оилалари, халклари ва бутун инсоният учун яхшилик келтирадиган инсон булиб етишадилар.
Атрофдагилар билан гузал тарзда яшашга интилган одобли мусулмон дустга хам, душманга хам узини хор тутмасдан, уларнинг хайбатидан чучмасдан, кибирдан йирок уларок, эхтиром ва тавозе ила муомала килади. Барча ишларида муътадил булишга харакат килиб, бир тарафга оғиб кетмайди.
Одобли киши жамоатчилик ичида булганида, атрофга алангламайди, утирганида, булар-булмасга хадеб типирчиламайди. Бармокларини бир-бирининг ичига киритмайди, соколини ва узугини уйнамайди. Тишларини кавламайди, бармокларини бурнига сукмайди. Атрофига тупурмайди, томок киравермайди, керишмайди ва одамларнинг юзига караб эснамайди.
У сокин, вазминлик билан утиради. Шошилмасдан, тартибли ва аник гапиради. Сузловчининг гапига диккат билан кулок осади, унинг гапидан ута ажабланиб кетганини изхор килмайди, гапини такрорлашини сурамайди. Беодобларча хаёсиз, шалок гапларни гапирмайди. Узининг боласи, ходими, шеъри каби шахсий нарсаларини мактамайди.
Кийиниш борасидан ясанишга ӯч булмайди. Шунингдек, ӯта хароб, хунук даражада кийинмайди. Хушбуйлик ишлатишда хаддидан ошмайди.
Мусулмон киши молини обрусидан устун куймайди. Молининг микдорини бировга билдирмайди. Чунки бошкалар молининг озлигини билсалар, паст санашлари, агар куплигини билсалар, тамаъ килишлари мумкин.
Кишилар хузуридаги викори куполлик, мулойимлиги заифлик даражасига етмайди. Узидан паст даражадагилар билан хазиллашмайди. Чунки бу нарса унинг викорини туширади. Хожатини чикаришда узини пастга урадиган даражада ута ялинчок булмайди. Хеч кимни зулмга чорламайди.
Бирор киши билан тортишиб колганда, викор билан туради. Жахлни четга суради, шошилмайди. Гапига хужжатини яхшилаб уйлаб олиб, сунг гапиради. Сухбат асносида кул силташни купайтирмайди, оркасидагиларга карайвермайди. Тиззалаб утирмайди. Аччиғидан тушганидан кейин, охиста гапиради.
Мансабдор шахс уни узига якин олса, у билан худди найзанинг учида тургандек, эхтиёткорлик ила муомалада булади. У бирор гапи ёки хатти-харакати узиниг зиддига булиб колиши хам мумкинлигини унутмайди. Мансабдорга худди ёш болага мулойимлик курсатгандек муомалада булади. Маъсият аралаштирмасдан, унга ёкадиган гапларни гапиради.
Факат хурсандчиликларида, насаби ёки бойлиги булганидагина, дуст тутинадиганлардан эхтиёт булади. Чунки бундай кишилар душманларнинг душмани булади.
Бирор мажлисга кирганда, олдин салом беради ва утирганларнинг орасини ёриб утмайди. Каерда буш жой булади, уша ерга утиради. Тавозе курсатади. Утираётиб, узига якиндагилар билан алохида сӯрашади.
Йул устида утирмайди. Агар утиришга мухтож булиб колса кузини тийиш, мазлумга, заифга ва фалокатга учраганга ёрдам бериш, адашганга йул курсатиш, саломга алик олиш, тиланчига ато бериш, лозим булганда амру маъруф, нахйи мункар килиш каби йул одобларини жойига куяди.
Киблага ва унг тарафга караб туфламайди, балки чап тарафига ёки оёғи остига туфлайди.
Улуғ ва шарафли кишилар сухбатида утирганда, ғийбат ва ёлғондан мутлако четда булади. Сухбатдаги сирларни саклайди. Хожатини куп гапирмайди. Сузларни танлаб, эхтиёт булиб гапиради. Доимо хушёр булиб утиради.
Авомуннос – оми одамлар билан утирганда уларнинг гапига шунғиб кетмайди. Уларнинг миш-миш ва уйдирмаларига унча эътибор бермайди. Беодоб лафзаларига нисбатан узини билмаганга солади.
Ноурин хазил ва мазахдан эхтиёт булади. Аклли одамни мазах килса, унинг нафратига учрайди, эсипастни мазах килса, уни узи билан тенг курган булади. Мазах кишидан хайбатни кетказади ва юзни шувут килади. Шунингдек, у хикду хасадга ва дустлик халоватининг кетишига сабаб булади.

Узун тумани “Домла Муҳаммадий”
ж/м имом хатиби: Қодиров Саъдулло

ОСТАВЬТЕ ОТВЕТ

Please enter your comment!
Please enter your name here